Stage verpleegkunde in Toucountouna, Benin.

Mijn naam is Ilse Deleye en ik ben student verpleegkunde aan de Odisee Hogeschool. Dankzij het samenwerkingsverband met Merelbeke, kon ik 8 weken stage lopen in het gezondheidscentrum van Toucountouna. Stage lopen in een Afrikaans land, zoals Benin, is heel leerrijk, omdat de rol van de verpleegkundige anders ingevuld wordt dan in België. 

De verpleeg- en zorgkundigen lopen shifts van 48 uur, door een tekort aan personeel. Daarna hebben ze 48u vrij. Na de shift, wordt van zorg­kun­digen verwacht dat ze de dienst opkuisen. Een patiënt moest braken en ik heb de familie geholpen door materiaal te brengen. De zorgkundige zegt me dat ik dat niet moet doen en ze neemt het werk van me over. Hierin merk ik duidelijk de hiërarchie die aanwezig is in de samenleving. Het wordt niet verwacht van een verpleegkundige dat ze zal kuisen. Dit is de taak van de zorgkundige. Door het tekort aan personeel neemt de verpleegkundige de rol op van een dokter. Ze voert een onderzoek uit en ze schrijft medicatie voor. Wanneer de verpleegkundige niet aanwezig is, wordt dit door de zorgkundige gedaan. De zorgkundige voert de therapie uit en doet de wondzorgen. Soms heb ik het gevoel dat ik niets kan, omdat ik niet vertrouwd ben met het voorschrijven van medicatie. Wanneer geen duidelijke oorzaak lijkt voor de ziekte, wordt vaak algemene antibiotica voorgeschreven, zoals ampiciline en gentamicine. De middelen in het laboratorium zijn beperkt. Hemoglobine, hematocriet, glycemie, malariatest met microscoop … kunnen er uitgevoerd worden. Er kan een totaal bloedbeeld genomen worden, maar dit is duur voor de patiënten. Patiënten die ingeschreven zijn bij de mutualiteit kunnen dit meestal wel doen. Zij betalen jaarlijks of maandelijks een bedrag, zodat ze slechts 20% van hun factuur moeten betalen. 

Wanneer een infuus niet meer loopt, wordt in België een nieuwe katheter geplaatst, zonder bijkomende kosten. In Benin wordt de aankoop van het materiaal volledig door de patiënt gefinancierd. Voor (de familie van) de patiënten in het gezondheidscentrum van Toucountouna is de aankoop van een nieuwe katheter een onvoorziene kost. Daarom sparen we de naalden van de katheters, zolang totdat we zeker zijn dat het infuus goed loopt. Indien het niet loopt, kan de katheter herprikt worden, door de katheter te hergebruiken. Voordien wist ik niet dat de naalden daarom gespaard worden en ik gooide alle naalden die ik vond rondslingeren weg, mij afvragend  waarom ze zo slordig omspringen met gevaarlijk materiaal. Tot op een dag een katheter herplaatst moet worden en de familie geen middelen had om een nieuwe katheter te kopen. Het personeel vroeg me wat ik met de naald had gedaan en ik antwoordde hen dat ik deze veilig heb weggegooid. Dus besloot ik om zelf mijn fout recht te zetten en een nieuwe katheter te kopen. Dit leerde me omgaan met de verschillen tussen Benin en België en waarom de naalden bijgehouden worden. Toch zou er een plaats moeten zijn, waar de naalden op een veilige manier, gemarkeerd met de naam van de patiënt, bijgehouden worden. 

In de wondzorg is het soms wikken en wegen om toe te komen met het materiaal. Er komt een studente naar het gezondheidscentrum met een geïnfecteerde wonde aan haar knie waar veel wondvocht uit komt. Ze heeft geen middelen om een verbandset te kopen. Wanneer we een katheter plaatsen, koopt de patiënt een stuk verband. We hebben niet het volledige stuk nodig om de katheter te bevestigen. De overschotten van het verband worden bijgehouden, zodat we mensen die de middelen niet hebben toch kunnen helpen. Ik merk op dat uitgekozen wordt welke mensen eerder recht hebben op het overgebleven materiaal dan anderen. Studenten krijgen voorrang op niet-studerende kinderen. Mensen met een belangrijk beroep in de samenleving krijgen voorrang op mensen die op het veld werken. De overschotten van het verband worden ook gebruikt wanneer het verband niet vasthoudt. De zorgkundige vertelt me dat ze de patiënten die het moeilijk hebben, liefst zo weinig mogelijk kosten willen geven. Als ze meer moeten betalen dan verwacht, denken ze dat van hen geprofiteerd wordt en komen ze misschien niet meer terug.

Het kost vaak veel tijd om te weten te komen of ze de middelen hebben om materiaal aan te kopen, omdat vragen over geld moeilijk gesteld worden. Het is onbeleefd om iemand te laten vertellen dat hij arm is en de middelen niet heeft.

De rol van de patiënt is anders in Benin. We streven in België naar patiënt empowerment, waarbij de patiënt zelf initiatief neemt om zijn gezondheid te verbeteren en de voordelen inziet van de therapie en de preventieve maatregelen. Met bed-side briefing in het vooruitzicht, willen we de patiënt betrekken in zijn genezingsproces. In het gezondheidscentrum van Toucountouna komt een patiënt meestal binnen begeleid door een familielid. Wanneer ik naar de klachten pols bij de patiënt, krijg ik vaak antwoord van het familielid. Ik hoorde de patiënten zelden spontaan klachten benoemen. Verpleeg- en zorgkundigen gaan niet systematisch de pijn en andere klachten bevragen. Bij het uitleggen hoe hij de medicatie thuis zal innemen, neemt het familielid vaak de verantwoordelijkheid, in plaats van de patiënt. 

==> Ilse Deleye was de eerste studente die in het kader van stage is afgereisd naar Toucountouna.
In de toekomst proberen we nog studenten uit verschillende domeinen stage te laten lopen inToucountouna.